Kuvunjwa kwa Khilafah mwaka 1924 kuliashiria kuporomoka kwa umoja wa kisiasa wa Kiislamu na kuibuka kwa zama zilizotawaliwa na tawala za kikoloni za kimagharibi. Wakati ukoloni wa asili ulipochukua sura ya udhibiti wa kijeshi wa moja kwa moja, kiuhalisia – hasa barani Afrika – uliundwa kwa sura mpya ya ukoloni mamboleo: utawala usio wa moja kwa moja wa mataifa ya kigeni kupitia zana za kiuchumi, kisiasa na kiitikadi.
Kwa Waislamu, hasa katika bara la Afrika, mkasa huu wa pande mbili wa kupoteza Khilafah na kuishi chini ya utawala unaoendelea wa kimagharibi unahitaji kutafakari kwa kina na hatua za haraka
Khilafah ni uongozi kwa Umma wa Kiislamu ambao kihistoria ulitawala takriban nusu ya dunia kwa maana haya hakufika kutawala dunia yote. Dola ya Kiislamu ilianzishwa na Mtume Muhammad ﷺ na kuendelea na warithi wake na wala haikuwa ni dola ya kiroho tu – hii ni kwa kuwa ilitegemea mfumo toshelezi uliotekeleza sheria ya Kiislamu, ulitetea Ummah, na kuunganisha ardhi mbalimbali chini ya bendera moja.
Afrika, kutoka Misri hadi Nigeria, Tunisia hadi Sudan, ilikuwa sehemu muhimu ya Khilafah kwa karne nyingi. Utawala wa Kiislamu katika Afrika ulileta uadilifu, umoja, na ustawi wa kiuchumi, uliotokamana na misingi ya Qur’an na Sunnah.
Khilafah ya Uthmaniyyah, serikali ya mwisho ya Kiislamu, ilikabiliwa na uozo wa ndani wa kifikra, upenyezaji wa fikra za kigeni, na uadui wa nje. Madola ya kikoloni ya Magharibi, hususan Uingereza na Ufaransa, yalifanya kazi kwa bidii kusambaratisha Khilafah ndani na nje ya nchi.
Katika karne ya 19 na mwanzoni mwa karne ya 20, harakati za utaifa – zilizochochewa na fikra za wakoloni wa Uropa – zilianza kuongezeka. Waarabu walichochewa dhidi ya Waturuki, na “kisasa” kililinganishwa na kutokuwa na dini. Kufikia mwisho wa Vita vya Kwanza vya Kidunia, Dola ya Ottoman ilishindwa, na mnamo 1924, Mustafa Kemal Atatürk aliifuta rasmi Khilafah
Sambamba na hilo, Afrika ilikuwa tayari inachorwa upya kwenye Mkutano wa Berlin wa 1884, ambapo mataifa yenye nguvu ya Ulaya yaliamua hatima ya ardhi za Kiafrika bila sauti moja ya Kiafrika. Wakati ulimwengu wa Kiislamu ukipoteza ngao yake, Afrika ilipoteza mamlaka yake na uongozi wa Kiislamu – na kusababisha jeraha mara mbili ambalo bado linaonekana hadi leo.
Kuanguka kwa Khilafah kuliratibiwa na wahaini wa ndani na wakoloni wa kigeni. Nchini Uturuki, Mustafa Kemal alibadilisha sheria ya Kiislamu na kuweka mbali imani ya kidini. Afrika na Mashariki ya kati Mashariki ya Kati ziliwekwa ndani ya tawala tiifu kwa Uingereza na Ufaransa ili kuzuia kuibuka tena kwa utawala wa Kiislamu.
Barani Afrika, watawala wa kikoloni walifanya kazi ya kukandamiza harakati za Kiislamu na badala yake wakaweka elimu, lugha, na mifumo ya kisiasa ya Kimagharibi. Walifundisha tabaka la wasomi wa Kiafrika ambao baadaye wangetumikia masilahi ya Magharibi baada ya “uhuru.”
Baada ya kuanguka kwa Khilafah, ulimwengu wa Kiislamu uligawanyika katika mataifa zaidi ya 50, kila moja ikiwa na mipaka yake, majeshi na katiba zake. Mipaka hii kamwe haikuchorwa na Waislamu bali iliundwa na wakoloni ili kugawanya na kudhoofisha.
Afrika pia, ilikatwa na watawala wa kikoloni na kuwa mataifa yasiyo ya asili, yenye mipaka iliyopuuza ukweli wa kikabila, kikabila na kidini. Mataifa kama Nigeria, Sudan na Mali yaliachwa na mgawanyiko mkubwa na utambulisho bandia. Mgawanyiko huu sio tu uligawanya Afrika bali pia uliwatenganisha Waislamu wa Kiafrika kutoka kwa Umma wa kimataifa na kutoka kwa kila mmoja wao.
Ingawa nchi nyingi za Kiafrika zilidaiwa kupata uhuru rasmi katikati ya karne ya 20, lakini ukweli wa mambo sio uhuru wa kikamilifu. Mataifa ya Magharibi yalibadilisha tu udhibiti wa kijeshi na kuchukua utawala wa kiuchumi, ghiliba za kisiasa na udhibiti wa kiitikadi. Huu ni ukoloni mamboleo.
Katika mfumo huu, viongozi wa Kiafrika wanaweza kuvaa nguo za Kiafrika na kupeperusha bendera za kitaifa, lakini sera zao mara nyingi huamriwa kutoka Paris, London, au Washington.
Nchi za Kiislamu na nchi za Kiafrika zinakabiliwa na ukoloni huu wa kisasa – bado unatawaliwa na fikra zile zile zilizoiangamiza Khilafah.
Mtume (Swalla Allaahu ´alayhi wa sallam) aliibadilisha jamii kwa njia maalum: alipinga kifikra uwongo mkubwa wa zama zake, akajenga kundi lenye fikra komavu na angavu, na hatimaye akaanzisha dola huko Madina. Njia hii – Ndio iliyopitishwa na Hizb ut Tahrir na inabakia kuwa njia pekee ya kusonga mbele.
Iwe katika Afrika, Mashariki ya Kati, au kwingineko, Umma wa Kiislamu lazima uungane nyuma ya dira moja ya kisiasa: kurejea maisha ya Kiislamu kupitia kusimamisha utawala wa Kiislamu wa Khilafah.
Hii sio dhana – ni Fardh (wajibu), na ndio mfumo pekee wenye uwezo wa kung’oa ukoloni mamboleo na kurejesha haki. Mwenyezi Mungu amewaahidi ushindi wale wanaopigania njia yake. “Hakika Mwenyezi Mungu atawasaidia wale wanaomuunga mkono. (Surah Al-Hajj 22:40)
Salim Adio
Mwanaharakati wa Hizb ut Tahrir, Kenya